Pismo japońskie

      Wpis z 29.09.2009.

      Konnichi wa!
      Obie jesteśmy chore, więc jest trochę czasu, by coś napisać. ;) Zaczęłyśmy uczyć się japońskiego - trochę z internetu, (japonka.pl - polecamy), a trochę z kursu, który zakupiłyśmy w niedzielę. xD Postaramy się co jakiś czas pisać notki o tym, czego akurat się uczymy.

      Na początek przydałyby się ogólne informacje o piśmie japońskim. Oto one:

      W języku japońskim wyróżniamy trzy systemy pisma – dwa sylabariusze zwane hiragana i katakana oraz znaki chińskie, adaptowane na grunt japoński, zwane kanji. W szczątkowej postaci występuje także zapis alfabetem łacińskim. Sylabariusze można porównać do naszego alfabetu, z jedną istotną różnicą – poszczególne znaki nie oznaczają liter, lecz gotowe sylaby. Wszystkie sylaby w języku japońskim (z wyjątkiem N, które też uważane jest za oddzielną sylabę) są otwarte, tzn. zakończone samogłoską.

      Obydwa sylabariusze – hiragana oraz katakana zawierają po 46 sylab (za ich pomocą oraz przy użyciu symboli udźwięczniania i ubezdźwięczniania można zapisać wszystkie dźwięki języka japońskiego). Sposób ich odczytu jest jednakowy, różnią się zaś pochodzeniem oraz zakresem użycia.

      Hiragana powstała poprzez uproszczenie niektórych znaków kanji. Używana jest do zapisu:

- Końcówek gramatycznych czasowników, przymiotników, a także partykuł i czasowników pomocniczych.

- Słów rodzimych, dla których nie istnieją znaki kanji.

- Słów, których zwyczajowo nie zapisujemy znakami (gdyż są one np. zbyt skomplikowane), a do zapisu których nie użyjemy katakany (o czym później).

      W przeszłości hiragana uważana była za pismo kobiece, gdyż wykształceni mężczyźni używali na ogół znaków kanji oraz katakany.

      Katakana powstała z przekształcenia fragmentów niektórych znaków. Używana jest do zapisu:

- Słów pochodzenia obcego, nazw i imion zagranicznych.

- Onomatopei (nie zawsze).

- Czytań znaków kanji (np. nazw obcojęzycznych zapisanych znakami – imiona chińskie).

- Nazw własnych z mitologii japońskiej.

      Katakany używamy także do podkreślenia pewnych słów:

- Terminologii naukowej (biologia, geologia, etnografia).

- Rzeczowników, które chcemy specjalnie podkreślić.

      Z przyczyn technicznych katakana używana była także w telegramach sprzed sierpnia 1988 r. oraz w starych komputerach.

      Katakany używano także w oficjalnych dokumentach przed II wojną światową.

      Katakana powstała w celu zapisu czytań znaków chińskich (zwłaszcza czytań japońskich). Korzystali z niej również mnisi buddyjscy do szybkiego notowania treści sutr (kanciastą katakaną pisało się szybciej niż hiraganą).

      Jak zapewne wszyscy wiemy, znaki przybyły do Japonii z Chin. Stało się to prawdopodobnie około V-VI wieku n.e. Nie znaczy to oczywiście, że pewnego dnia grupka Chińczyków przywiozła ze sobą zwoje z kanji i powiedziała Japończykom: macie i uczcie się. Cały proces wprowadzania kanji w Japonii trwał dziesiątki, a nawet setki lat.

      Na początek kilka podstawowych wiadomości o znakach:

      Każdy ze znaków zawiera w sobie podstawowy element zwany kluczem lub pierwiastkiem. Dzięki niemu można określić kategorię znaczeniową, do której dany znak należy, ułatwia także odnalezienie danego kanji w słowniku.

Znaki mają dwa rodzaje czytań. Pierwsze z nich to czytanie sinojapońskie, tzw. on-yomi. Jest to zapisane przez Japończyków ze słuchu oryginalne (mocno zniekształcone) czytanie znaku. Czytania on-yomi są krótkie, 1-2-sylabowe. Drugi rodzaj czytania to czytanie japońskie, tzw. kun-yomi. Jest to czytanie czysto japońskie, które Japończycy dołączyli do znaku. Wynika to z faktu, że treści wyrażone znakami miały już swoje odpowiedniki w języku japońskim. Prześledźmy to na przykładzie:

      Jest sobie taki znak oznaczający wodę: 水

      Po chińsku czyta się go shuǐ. Japończycy usłyszeli go po swojemu, i nadali znakowi czytanie sui. Jest to właśnie on-yomi. Ale ale, pomyśleli sobie. Przecież my już mamy słowo oznaczające wodę. Brzmi ono mizu. I to jest właśnie czytanie kun znaku 水.

      Od razu zapewne pojawią się pytania: dlaczego niektóre znaki mają po kilka czytań on i kun? A więc, w przypadku czytań on wynika to ze wspomnianego wcześniej faktu, że proces zaszczepiania kanji na gruncie japońskim trwał bardzo długo i zdarzało się, że ten sam znak wprowadzany był po kilka razy. Ponieważ język chiński również ewaluował, zmieniały się także czytania znaków. Są trzy główne rodzaje czytań on. Najstarsze, zwane go-on, często spotykane w słowach związanych z tematyką buddyjską, kan-on – najbardziej rozpowszechnione, oraz tō-on. Na przykład, dla znaku 明 czytanie go-on brzmi myō, czytanie kan-on – mei, zaś czytanie tō-on brzmi min.

      Wielość czytań kun wynika z tego, że kanji stworzone były w Chinach i doskonale pasowały do języka chińskiego, do japońskiego zaś niekoniecznie. Ten sam znak mógł być w chińskim użyty do zapisania rzeczownika, czasownika, jak i przymiotnika. W japońskim nadano znakom dodatkowe czytania, kierując się znaczeniem znaku. Weźmy dla przykładu znak 上. Jego podstawowe znaczenie to góra, górna strona i w tym znaczeniu czyta się go „ue“. Można jednak użyć go także w znaczeniu czasownikowym – wznosić się, podnosić, wspinać się. Wtedy odczytujemy go odpowiednio: agaru, ageru i noboru.

      Rodzaje kanji:

      Według klasyfikacji zwanej rikusho 六書, możemy wyróżnić 6 typów kanji:

- 象形 shōkei – piktogramy proste. Znaki te przedstawiają konkretne przedmioty, będąc ich uproszczonymi rysunkami. Do kategorii tej należą znaki takie jak: 日 (słońce), 月 (księżyc), 　山(góra), 木 (drzewo), 耳 (ucho), 人 (człowiek);

- 指事 shiji – ideogramy proste. Znaki przedstawiają abstrakcyjne pojęcia. Typowe znaki typu shiji to: 上 (góra), 下 (dół), 本 (podstawa, początek), 末 (koniec);

- 形声 keisei – kształt i dźwięk. Znaki te składają się z dwóch części. Jedna wskazuje kategorię znaczeniową znaku, a druga jest wskazówką co do jego wymowy (czytania on). Np. w znaku 河, (rzeka) lewa strona, czyli 氵wskazuje nam, że znak ten ma coś wspólnego z wodą, natomiast prawa strona mówi nam, że czyta się go tak, jak znak 可, czyli „ka“. Dzięki temu możemy w większości przypadków odczytać nieznane nam znaki. Niestety, wskutek ewolucji języka czytania znaków uległy zmianie i  sposób ten nie jest w 100% skuteczny. Znaki kategorii keisei stanowią około 90% wszystkich kanji. Najbardziej typowe z nich to np.: 江 (zatoka), 聞 (słuchać), 切 (ciąć), 梨 (gruszka);

- 会意 kaii – zestawione znaczenia. Dwa lub więcej elementów o różnym znaczeniu łączy się, tworząc w ten sposób nowy znak. Np. 信(człowiek+mówić – wierzyć) 林 (kilka drzew – lasek), 炎 (dwa razy ogień – płomienie);

- 転注 tenchū – przeniesienia. Ta kategoria jest bardzo niejasna i istnieją na jej temat różne teorie. Np. Znak 長oznacza „długi“ w znaczeniu wymiaru, to znaczenie przeniosło się później na okres czasu, a następnie zrodziło się nowe znaczenie znaku – dorastać, być w czymś dobrym. Ale to tylko jedna z teorii;

- 仮借 kasha – zapożyczenia. Użycie znaków mających pierwotnie zupełnie inne znaczenie. Na przykład, znak 我 pierwotnie oznacza halabardę, zostało mu jednak nadane także znaczenie „ja“. Inny przykład to znak 豆 (fasola), oznaczający pierwotnie naczynie wotywne.

      Złożenia znaków i ich rodzaje:

      Połączenie dwóch lub więcej znaków nazywamy złożeniem. Warto poznać ich rodzaje oraz prawa nimi rządzące, łatwiej bowiem wtedy zrozumieć naturę języka japońskiego. Możemy wyróżnić pięć podstawowych typów złożeń:

- połączenie znaków o podobnym znaczeniu: 永久 (długo+długo – wiecznie), 単独 (pojedynczo+samotnie – pojedynczo, solo), 損失(uszkodzić+stracić – strata), 河川 (rzeka+rzeka – rzeki), 運動(transportować+ruszać - ruch);

- połączenie znaków o przeciwnym znaczeniu: 天地 (niebo i ziemia), 貧富 (bogactwo i bieda), 安否 (bezpieczny czy nie),  凹凸 (wypukły i wklęsły – nierówności);

- pierwszy znak określa drugi: 羊画 (zachód+obraz – malarstwo europejskie), 盲人 (ślepy+człowiek – ślepiec), 駄作 (kiepski+tworzyć – moje skromne dzieło), 美男 (piękny+mężczyzna – przystojniak);

- drugi znak jest dopełnieniem pierwszego. Na ogół takie złożenie można przeczytać też na sposób japoński, przestawiając znaki i wstawiając pomiędzy nie partykułę を lub に. Np. 読書 (書を読む – czytanie książek), 着席 (席に着く – zająć miejsce), 飲酒 (酒を飲む – picie alkoholu),  握手 (手を握る – uścisk dłoni), 砕氷 (氷を砕く – łamanie lodu);

- znaki są w relacji podmiot-orzeczenie. Możemy przeczytać je po japońsku, wstawiając pomiędzy nie partykułę が. 日没 (日が没する – słońce zachodzi – zachód słońca), 地震 (地が震える – ziemia się trzęsie – trzęsienie ziemi), 雷鳴 (雷が鳴る – piorun wydaje dźwięk – grom, grzmot).

       1945 najczęściej używanych znaków zostało wpisane na  listę jouyou kanji - czyli kanji codziennego użytku. Gazety i inne pisma oficjalne mają wytyczne, by ograniczać się tylko do nich, a w przypadku użycia znaku spoza tej listy - podać jego czytanie. Oprócz  tego, Ministerstwo Sprawiedliwości zatwierdziło dodatkowe 285 znaków (grudzień 1997),które mogą być użyte w imionach i nazwiskach -  jinmeiyou kanji.
(Źródło: www.japonka.pl)

       Przepisywanie tych znaków było raczej pracochłonne, a efekty średnio zadowalające, ale cóż... To dopiero początek xD

Znak kanji oznaczający miłość